Plastikler Konusunda Genel Bilgiler

Plastikler, genelde sert malzemeler olup, çeşitli yöntemler ile şekillendirilirler. Polimerik maddelerdir, kimyasal yönden polimerler grubunda bulunurlar. Ticari olarak İlk plastik 1868 yılında üretilmiştir. Doğada 3 tür malzeme bulunur; metalik malzemeler, polimerik malzemeler ve seramik malzemelerdir. Ametaller polimerleri oluşturmaktadır. Metal+Ametal elementlerin karşımı seramikleri oluşturur. İlk elde edilen plastikler doğal plastikler olup selüloz nitrattan yapılan saf plastiklerdir. Bunlar bitkilerdeki selülozdan yararlanılmıştır. Daha sonraları yapay plastikler yapılmaya başlanmış olup laboratuarlarda kimyasal maddelerden elde edilmişlerdir.

Plastikler ısıya dayanıklı değildir ısıyı iyi iletmezler elektrik iletmede yalıtkandırlar. Yoğunlukları 1’ den küçük olup hafiftirler. Metaller ise ısıyı iyi iletirler, iletkendirler ve serttirler. Metaller elektron vererek tepkimeye girerler, yoğunlukları 1’ den fazladır. Plastiklere cam, grafit ve karbon elyafı karıştırılarak kuvvetlendirilirler. Binlerce plastik türü bulunmaktadır, moleküller birleştirilerek zincirler meydana getirilir ve her bir zincir büyük bir moleküldür. Bu uzun yapılı molekül zincirlere polimerler denir.

Plastikler çalışma koşullarına ve asitlere dayanıklı olup sudan etkilenmezler. Sıcaklığın artması plastiğin sünmeye başlamasına neden olur yani plastikler yüksek sıcaklık olan yerlerde kullanılmazlar. Eğer plastikleri uygun seçersek hem metalin yerine dayanıklı malzeme kullanmış oluruz hemde çok düşük maliyetler ile çalışmasını sağlamış oluruz. Bu da maliyetin azaltılmasını, sistemin hafiflemesini sağlar. Plastiklerin şekillendirilmesi ısı ve basınçtan birinin tek başına ya da bir arada sağlanarak uygulama yoluyla yapılır. Plastiğin ana maddesi Hidrokarbonlardır, cam elyafı, alüminyumoksit, soda, silika vb. cam üretim hammaddelerinden üretilmektedir.

Plastikler iki şekilde sınıflandırılırlar:

1. Termo Plastikler

2. Termoset Plastikler

1. Termo Plastikler :

Lineer polimerlerdir ve sıcaklık artınca yumuşarlar. Soğutulduklarında tekrardan eski sertliklerine dönebilirler. Termo plastikler, ısıtıldıklarında plastikleşirler.

1. Sellülozikler
· Poliesterler
· Polieter
2. Poliamitler (Naylon)
3. Vinilikler
· Polikarbürler
· Polialkoller
· Poliesterler (polivinilklorür,)

2. Termoset Plastikler:

Termoset Plastikler; polimerizasyon işlemi yapıldıktan sonra sertleşirler, tekrar yumuşamazlar. Isıtıldıklarında plastikleşmezler. Sıcaklık gördüklerinde ve sertleştiklerinde o şekilde kalırlar.

1. Fenoplastlar
2. Aminoplastlar
3. Poliesterler
4. Polieterler
5. Poliüretanlar

Polietilen (PE): Polietilen termoplastik ailesinin en eski polimerlerinden birisi olup; şampuan, deterjan, sıvı sabun vb. bir çok ürünün ambalajının üretiminde kullanılır. Poşet üretimi, boru imalatı ve elektrik izolasyonunda da kullanılır. Düşük ve orta yoğunluktaki polietilen, saf etilenin 150-250°C’de, 20.000-35.000 psi basınç altında ve fazla oksijen mevcudiyetinde polimerize edilmesiyle elde edilir. Toprak altında kullanılabilen, esnek olan Polietilen aynı zamanda korozyondan da etkilenmez. Elektrik yalıtkanlığı yüksektir, kolay İşlenebilir, sağlamdır, asit, baz ve çözücülere dayanıklıdır. Aşınma mukavemeti yönünden çok üstün performans gösterir ve şiddetli darbelere mukavimdir.

Politetrafloretilen (TEFLON): Sanayi plastikleri içinde en geniş çalışma ısı aralığına ( -250 C° / + 260 C °) sahip olması yanında, kimyasallara ve neme karşı üstün mukavemeti, düşük sürtünme, yüksek elektriksel izolasyon yanmazlık ve yapışmazlık gibi çok üstün teknik özelliklere sahiptir. Yüzeyi kaygandır ve dış etkenleri uzaklaştırır. Teflonun aşınma ve yük altında deformasyon direncini yükseltmek, ısıl ve elektriksel iletkenliğini arttırmak, termal genleşme katsayısını düşürmek amacıyla saf teflona camelyaf, karbon, bronz gibi dolgu malzemeleri eklenerek dolgulu teflon alaşımları elde edilmektedir. Kolay işlenebilir bir malzeme olan teflon; kullanım yeri ve ihtiyaca göre dolu ve boş takoz, dolu ve boş çubuk, levha, filmi şerit, fitil, hortum, conta, oring, salmastra, segman, sıyırıcı keçe ve isteğe göre özel parçalar halinde piyasaya sunulmaktadır. Elektrik İzolasyon özellikleri olağanüstü iyidir. Titreşim, sıcaklık ve hava şartlarından hemen hemen hiç etkilenmezler.

Poliasetal (DELRIN) : Yüksek mekanik sağlamlık ve bükülmezlik, iyi derecede elektriksel izolasyon, düşük sürtünme katsayısı, yüksek elastikiyet ve darbe mukavemeti, organik solventler, petrol ürünleri, mineral yağlar ve alkalilere dayanım gibi özellikleri yanında -50 / + 110 C° çalışma ısı aralığı ile geniş kullanım alanına sahiptir. Başlıca kullanım alanları otomotiv, tekstil ve gıda sanayiinde, yataklar, burçlar, dişliler, silindirler, pistonlar, pompa donanımları, konveyör sistemleri, pim, sonsuz vida, mil, pul vb. dir. Delrin, kullanım amacı ve yerine göre levha ve çubuk halinde piyasaya sunulmaktadır.

Delrin, üstün çekme ve eğilme mukavemeti, sertliği, boyutsal kararlılığı, tokluğu, yorulma dayanımı, solvent, yakıt ve aşınma direnci, kendinden kaydırıcılığı ile metaller ve sıradan plastikler arasındaki boşluğu doldurmaktadır.

Polyamid: Endüstride çok kullanılan bir malzemedir. Kimyasal dayanımı orta değerdedir. Polyamid; döküm polyamid (kestamid) kadar sert ve aşınmaya dayanıklı değildir ayrıca Delrin kadar da kaygan bir malzeme değildir.

Kestamid (CAST POLYAMID): Kestamid polayamid grubundan bir malzemedir ve döküm yolu ile elde edilir. Sarı renktedir, arzu edilirse siyah veya değişik renklerde de üretilebilmektedir. Kestamid’ in üstün tarafı aşınma mukavemetinin çok yüksek olmasıdır. Takım tezgahlarında ve işleme tezgahlarında kolayca işlenebilirler bu da malzemenin avantajlarından birisi olmaktadır. Kimyasal maddeler yönünden dayanımı/mukavemeti iyidir. Kestamid, Döküm Polyamid veya Döküm Nylon olarakta anılır. Bir mühendislik plastiği olan Kestamid, üstün mekanik, fiziksel, kimyasal ve elektriksel özelliklerden dolayı her türlü sanayide yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Yataklarda, burçlarda, kızaklarda, inşaat makinesi parçalarında, kaplinlerde, elevatör kovalarında, dişlilerde kullanılmaktadır.

Floro Kauçuk (VİTON): Vitonun en önemli özelliği yüksek sıcaklığa dayanımı ve kimyasal sağlamlığıdır (400C°’ ye dayanıklı). Sıcak suya ve buhara çok iyi direnç gösterir. Kimyasal dayanıklılık ve mekanik özellikleri açısından, Viton türleri arasında farklılıklar vardır. Yüksek performanslı elastomer için havacılık ve uzay sanayi ihtiyaçlarını karşılamak için 1957 yılında tanıtıldı. Çok sıcak ve son derece korozif ortamlarda yüksek performansı olan bir üründür.

Poliüretan: Çok iyi ve yüksek mekanik dayanımı, iyi aşınma dayanımı, geniş sıcaklık aralığında elastikiyet, çok iyi oksijen ve ozon dayanımı; mineral yağlarda, greslerde, suda, su yağ karışımlarında iyi şişme dayanımı bulunmaktadır. Poliüretanlar ilk kez Alman biliminsanı Otto Bayer tarafından 1937 yılında elde edilmiştir.

Polivinil Klorür (PVC): Polietilenden sonra en çok kullanılan plastik türüdür ve oldukça ucuzdur. Mukavemeti yüksek kimyasal etkilere ve aşınmaya karşı dayanıklıdır. Sert ve yumuşak olmak üzere iki türü vardır. Sert olanlardan basınçlı su boruları, pis su boruları, çatı yağmur dereleri ve iniş boruları sulama ve yağmurlama boruları, plastik doğrama çatı kaplama levhaları üretilmektedir. Yumuşak olanları ise yapılarda yer karosu olarak kullanılır. Yanmaya karşı dirençlidir ve beraberinde zehirli gaz yayarlar. Kapı ve pencere yapımında da sıkça kullanılmaktadır. 80C°’ de yumuşadığı için PVC borular sıcak su tesisatında kullanılmazlar. Tek başına kullanılmaz. Kapı ve pencere profilleri, vinil cephe kaplaması, boru ve tesisat malzemeleri , elektrik kabloları, can yelekleri, botlar, spor malzemeleri, suni deri, ayakkabı tabanı,kumaş kaplama, branda yapımında kullanılmaktadır.

Polipropilen (PP): Polipropilen düşük özgül ağırlıklı olefin sınıfı bir plastiktir, mukavemeti ve yumuşama sıcaklığı oldukça yüksek olup sudan hafiftir. Kokusu keskin ve yakıcıdır. PE ye benzeyen özelliğe sahiptir. Ambalaj paketleme, çuval işlerinde, Örgü, halı ipliği, halat, masa örtüleri, paspas, filtre bezleri, keçe, kord bezi, boru, kablo kılıfı, balık ağı, fırça, leğen, masa, sandalye, oyuncak, piknik eşyaları yapımında kullanılmaktadır. Kullanılan plastik poşetlere PP poşet denilmekte olup doğada çözünmesi 700-800 yıl civarındadır.

ABS (Akronitril-Butadien-Stiren): Akrilonitril bütadien stiren veya kısaltılmış ismi ile ABS, kalıp yolu ile üretilen ürünlerde çok yaygın olarak kullanılan hafif ve sert bir polimerdir. ABS, üçlü kopolimerdir ve dayanımı, tokluğu yüksektir. Dış ve kimyasal etkilere dayanıklıdır, 75C°’ ye kadar olan ısılara dayanırlar. Boru, oto parçaları, elektronik aygıt kabinleri ve buzdolabı parçaları üretiminde kullanılırlar.

Polistiren (PS): Polistiren sert bir termoplastik polimerdir. Cam berraklığında olup kolay renklendirilebilmektedir.Polistiren kaynak edilebilen, gevrek olmakla birlikte kolay işlenir ve ucuzdur aynı zamanda kolay alev alır. Köpüklü (strofor) ısı ve ses izolasyonunda kullanılır, şekilli köpüklendirilmiş PS paketlemede, kalıp model dökümünde ve çelik beton yapılarda, oyuncak, mutfak eşyalarında kullanılır. Polistiren (PS) yaşantımızda en çok karşımıza çıkan plastiklerdendir hatta polietilenden sonra en çok kullanılan plastiktir. Kristal (genel amaçlı) polistiren, şeffaf ve sağlam bir malzemedir. İnce çeperli şişelerin imalatında, bir kullanımlık tabak, bardak imalatında bu ürünler yaygın olarak kullanılır.

Naylon: Poliamidler grubundan olan Naylon; mukavemeti, rijitliği, ve tokluğu yüksek olup aşınmaya dayanıklıdır. Kristalleşme oranı arttıkça mekanik özelliği ve yumuşama sıcaklığı yükselir. Naylonlar kopolimerdir, Karbon (C) atomu sayısına göre sınıflandırılırlar. Naylon alev alabilir ve alevin dışında da kendiliğinden yanmaya devam eder. Naylon üretimi kolaydır fakat biraz pahalıdır. Dişli, yatak ve benzeri makine parçalarında, kayma elemanlarında, makaralar, bağlantılar, gibi işlemlerde kullanılırlar.

Polikarbonat (PC): Termoplastikler içerisinde özel bir yere sahiptir. Zor alev alır ve alevden çekildiğinde söner. PC, cam berraklığında olup kolay renklendirilebilmektedir. Sıcaklık değişikliklerine dayanıklı, 120C°’ ye kadar olan sıcaklıklarda kullanılabilmektedir. Su almayan, bu nedenle elektriği iyi ileten ve mukavemeti ve tokluğu çok yüksektir. Fakat PC’ ler kuvvetli asit ve bazlar tarafından etkilenirler, gerilme yırtılmasına uğrama tehlikesi bulunmaktadır. İnce işçilik ve elektronik yapı elamanlarında, izolasyon vidalarında, aydınlatma cihazlarında, ısı etkilerinde kalan araba arka lambalarında, sofra takımlarında kullanılırlar. Polikarbonnat ışık geçirgenliği cama çok yakındır. Kurşun geçirmez camlarda kullanılmakla birlikte çok sağlam bir malzemedir. Sağlıklı bir ürün olması polikarbonatı biberon, polikarbonat su damacanası gibi hijyenin önemli olduğu gıda ürünlerinde daha çok tercih edilmesini sağlamaktadır.

Polimetil Metakrilat (PMMA): Polimetil Metakrilatlar, akrikler grubuna girerler, saydamdırlar, sert, rijid ve dış etkilere karşı dayanıklıdır. Alev almaları kolaydır ve alevin dışında kendiliğinden yanmaya devam edebilir. Her çeşit cam kaplamalarında, abajurlar, vitrin camları, resim cihazları, sanat eşyaları yapımında kullanılır. Sanayide Pleksiglas olarak da bilinir.

Fenolikler: Bakalit en önemli endüstriyel plastiklerden sayılmakla birlikte fenolik polimerdir. Mukavemeti ve sertliği yüksek, sıcaklığa ve kimyasal etkilere dayanıklı kolay uygulana ve oldukça ucuz bir plastik türüdür. Cam lifi, pamuk ve odun talaşı ile pekiştirilerek mukavemeti arttırılabilir. Kaplama ve yapıştırma işlerinde kullanılan fenolikler ayrıca elektrik ve oto endüstrisinde çeşitli parçaların üretiminde de kullanılırlar.

Epoksiler: Kimyasal bir reçine olan Epoksiler Termosetler grubundandırlar ve zamanla özelliklerini kaybetmez. Mukavemeti ve sertliği yüksek, dış kimyasal etkilere dayanıklıdır. Koruyucu ve dekoratif işlerinde kullanılır. Diğer malzemelere kolaylıkla yapıştığından dolayı çoğu yerlerde kullanılırlar. Epoksi reçineleri yapılarda yapıştırma işlerinde, çatlakların kapatılmasında, yüzeylerin dış etkilere karşı korunmasında kullanılır. Uçak ve uzay aracı gövdelerinde, spor malzemelerinde kullanışlı olmaya elverişli olmakla beraber oldukça pahalıdır. Ayrıca, boya veya astar olarak da kullanılır. Epoksi aynı zamanda bir yüzey kaplama ürünüdür. Epoksi, genel olarak, beton yüzeyler üzerinde kaplama oluşturmak sureti ile korunması, tamiri ve dekoratif bir görünüm verilmesi amacıyla kullanılan bir üründür. Genellikle çift bileşenli olan epoksiler, diğer termoset plastikler gibi belli süre sonra sıvı halden katı hale geçer ve takip eden ortalama 24 saat içinde kurumaya başlar (üzerine basılabilecek kadar) ve yaklaşık 7 gün içinde final sertliğine ulaşır.

Polyesterler: Düşük viskoziteli lineer polimer olan Polyesterler, katkı maddeleriyle birlikte işlem uygulanarak çapraz bağları oluştururlar bunun sonucunda termoset plastiğe dönüştürürler. Dış etkilere karşı iyi dayanıklıdır. Polyester genel olarak tüm polietilen tereftalat ve polikarbonat içeren sentetik polyesterlere ait geniş bir grubu belirtir. PET, termoplastik polyesterlerin en önemlilerinden biridir. Kumaş üretimi için lifler, film şeritler, LCD (likit kristal ekran), Halı yapımı gibi yerlerde kullanılırlar.

Silikonlar: Silikonlar, silikon ve oksijenden oluşan inorganik bir zincire organik yan grupların ilavesiyle meydana gelirler. Bu bileşenlerden biri sıcaklığa karşı dayanıklı olmasını sağlarken diğeri esneklik kazandırır. Bundan dolayı da polimerize olma kabiliyetleri bulunmaktadır.Meleküler yapısına ve polimerizasyon derecesine göre; silikon kauçuğu, silikon yağı ve silikon gresi halinde bulunurlar.

 

Plastikler ile ilgili tablolar aşağıda verilmiştir.

 

Kauçuk Contaların Malzeme Özellikleri
Lastik Çeşitleri
Uluslararası Tanımı	EPDM	NBR	FKM / FPM
Lastik Tipi	Ethylene Propene Kauçuk	Nitrile (Nitril Kauçuk)	Fluorine (Viton Kauçuk)
Nominal sertlik IRHD	60 (+/-5)	60 (+/-5)	60(+/-5)
Renk	Siyah	Siyah/Sarı Nokta	Mor
Çekme Mukavemeti MPa	≥ 10 N/mm²	≥ 10 N/mm²	≥ 8 N/mm²
Kırılma Sonra Uzaması %	≥ 300%	≥ 300%	2,6
Max. Sıcaklık Aralığı	-35/+150º C	-30/+105º C	-25/+200º C
Dayanıklılık
	EPDM	NBR	FKM / FPM
Aşınabilirlik	B	B	B
Mineral Yağ Direnci	D	A	A
Bitkisel Yağ Direnci	B	A	A
Benzen / Benzin Direnci	D	A	A
Aromatik bileşikler ve hidrokarbonlara karşı direnç	D	B	A
Ketonlara Dayanıklılık	A	D	D
Sıradan seyreltilen asit ve alkalinlere Direnç	A	A	A
Hava Difüzyon Direnci	D	C	A
A = Çok İyi – B = Orta – C = Sınırlı – D = Yetersiz

Rev1

Tags: kestamid, plastik çeşitleri, plastik genel bilgi, plastik nedir, plastik özellikleri, polyamid, termoplastik, termoset plastik

Category: Teknik Bilgiler